Bồi thường nhà nước trong tố tụng hình sự

05/01/2018

Những người bị oan sai kia đã phải chịu nhiều nỗi đau mất mát cả về vật chất lẫn tinh thần, khó có thể bù đắp hết lại cho họ được. Tuy nhiên, dù có thế nào thì Nhà nước vẫn phải có trách nhiệm bồi thường cho họ để đảm công bằng pháp luật.

Trong thời gian gần đây, hàng loạt các vụ án oan sai đã được làm sáng tỏ, trả lại sự tự do cho những người vô tội, có thể kể ra một vài vụ án tiêu biểu như: vụ ông Nguyễn Thanh Chấn ở Bắc Giang được trả tự do sau hơn 10 năm thụ án vì bị cho là hung thủ sát hại chị hàng xóm; vụ ông Bùi Minh Hải ở huyện Nhơn Trạch, Đồng Nai bị kết án chung thân vì bị kết luận là thủ phạm trong vụ giết người, cướp của, hiếp dâm; vụ Trần Văn Chiến quê Tiền Giang đã phải chấp nhận bản án chung thân về tội Giết người đến khi hung thủ thực sự bị bắt, ông mới được giải oan…Đó chỉ là một vài vụ án tiêu biểu về oan sai trong tố tụng hình sự, gây nên sự bức xúc trong dư luận. Những người bị oan sai kia đã phải chịu nhiều nỗi đau mất mát cả về vật chất lẫn tinh thần, khó có thể bù đắp hết lại cho họ được. Tuy nhiên, dù có thế nào thì Nhà nước vẫn phải có trách nhiệm bồi thường cho họ để đảm công bằng pháp luật.

1. Điều 26 Luật Trách nhiệm bồi thường Nhà nước năm 2009

Điều 26 quy định về phạm vi trách nhiệm bồi thường trong hoạt động tố tụng hình sự:

“Nhà nước có trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong các trường hợp sau đây:

1. Người bị tạm giữ mà có quyết định của cơ quan có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng hình sự huỷ bỏ quyết định tạm giữ vì người đó không thực hiện hành vi vi phạm pháp luật;

2. Người bị tạm giam, người đã chấp hành xong hoặc đang chấp hành hình phạt tù có thời hạn, tù chung thân, người đã bị kết án tử hình, người đã thi hành án tử hình mà có bản án, quyết định của cơ quan có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng hình sự xác định người đó không thực hiện hành vi phạm tội;

3. Người bị khởi tố, truy tố, xét xử, thi hành án không bị tạm giữ, tạm giam, thi hành hình phạt tù có thời hạn mà có bản án, quyết định của cơ quan có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng hình sự xác định người đó không thực hiện hành vi phạm tội;

4. Người bị khởi tố, truy tố, xét xử về nhiều tội trong cùng một vụ án, đã chấp hành hình phạt tù mà sau đó có bản án, quyết định của cơ quan có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng hình sự xác định người đó không phạm một hoặc một số tội và hình phạt của những tội còn lại ít hơn thời gian đã bị tạm giam, chấp hành hình phạt tù thì được bồi thường thiệt hại tương ứng với thời gian đã bị tạm giam, chấp hành hình phạt tù vượt quá so với mức hình phạt của những tội mà người đó phải chấp hành;

5. Người bị khởi tố, truy tố, xét xử về nhiều tội trong cùng một vụ án và bị kết án tử hình nhưng chưa thi hành mà sau đó có bản án, quyết định của cơ quan có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng hình sự xác định người đó không phạm tội bị kết án tử hình và tổng hợp hình phạt của những tội còn lại ít hơn thời gian đã bị tạm giam thì được bồi thường thiệt hại tương ứng với thời gian đã bị tạm giam vượt quá so với mức hình phạt chung của những tội mà người đó phải chấp hành;

6. Người bị xét xử bằng nhiều bản án, Toà án đã tổng hợp hình phạt của nhiều bản án đó, mà sau đó có bản án, quyết định của cơ quan có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng hình sự xác định người đó không phạm một hoặc một số tội và hình phạt của những tội còn lại ít hơn thời gian đã bị tạm giam, chấp hành hình phạt tù thì được bồi thường thiệt hại tương ứng với thời gian đã bị tạm giam, chấp hành hình phạt tù vượt quá so với mức hình phạt của những tội mà người đó phải chấp hành;

7. Tổ chức, cá nhân có tài sản bị thiệt hại do việc thu giữ, tạm giữ, kê biên, tịch thu, xử lý có liên quan đến các trường hợp quy định tại các khoản 1, 2 và 3 Điều này thì được bồi thường”.

2. Điều 27 Luật Trách nhiệm bồi thường Nhà nước 2009

Điều 27 quy định các trường hợp không được bồi thường thiệt hại trong hoạt động tố tụng hình sự:

“1. Người được miễn trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật.

2. Cố ý khai báo gian dối hoặc cung cấp tài liệu, vật chứng khác sai sự thật để nhận tội thay cho người khác hoặc để che giấu tội phạm.

3. Người bị khởi tố, truy tố, xét xử về nhiều tội trong cùng một vụ án hoặc Toà án quyết định tổng hợp hình phạt của nhiều bản án, đã bị tạm giữ, bị tạm giam, đã chấp hành hình phạt tù hoặc đã bị kết án tử hình nhưng chưa thi hành án mà sau đó có bản án, quyết định của cơ quan có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng hình sự xác định người đó không phạm một hoặc một số tội nhưng không thuộc các trường hợp quy định tại các khoản 4, 5 và 6 Điều 26 của Luật này.

4. Người bị khởi tố, truy tố trong vụ án hình sự được khởi tố theo yêu cầu của người bị hại nhưng vụ án đã được đình chỉ do người bị hại đã rút yêu cầu khởi tố, trừ trường hợp hành vi vi phạm pháp luật của họ chưa cấu thành tội phạm.

5. Người bị khởi tố, truy tố, xét xử là đúng với các văn bản quy phạm pháp luật tại thời điểm khởi tố, truy tố, xét xử nhưng tại thời điểm ra bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật mà theo các văn bản quy phạm pháp luật mới được ban hành và có hiệu lực sau ngày khởi tố, truy tố, xét xử đó họ không phải chịu trách nhiệm hình sự”.Trong thời gian gần đây, hàng loạt các vụ án oan sai đã được làm sáng tỏ, trả lại sự tự do cho những người vô tội, có thể kể ra một vài vụ án tiêu biểu như: vụ ông Nguyễn Thanh Chấn ở Bắc Giang được trả tự do sau hơn 10 năm thụ án vì bị cho là hung thủ sát hại chị hàng xóm; vụ ông Bùi Minh Hải ở huyện Nhơn Trạch, Đồng Nai bị kết án chung thân vì bị kết luận là thủ phạm trong vụ giết người, cướp của, hiếp dâm; vụ Trần Văn Chiến quê Tiền Giang đã phải chấp nhận bản án chung thân về tội Giết người đến khi hung thủ thực sự bị bắt, ông mới được giải oan…Đó chỉ là một vài vụ án tiêu biểu về oan sai trong tố tụng hình sự, gây nên sự bức xúc trong dư luận. Những người bị oan sai kia đã phải chịu nhiều nỗi đau mất mát cả về vật chất lẫn tinh thần, khó có thể bù đắp hết lại cho họ được. Tuy nhiên, dù có thế nào thì Nhà nước vẫn phải có trách nhiệm bồi thường cho họ để đảm công bằng pháp luật.