TRỌNG TÀI THƯƠNG MẠI TRONG GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP THƯƠNG MẠI

Hiện nay có hai hình thức Trọng tài thương mại là trọng tài vụ việc và trọng tài thường trực.

* Trọng tài vụ việc.

Trọng tài vụ việc là phương thức Trọng tài do các bên tranh chấp thỏa thuận thành lập để giải quyết vụ tranh chấp giữa các bên và Trọng tài sẽ tự chấm dứt tồn tại khi giải quyết xong vụ tranh chấp.

Bản chất của Trọng tài vụ việc được thể hiện qua các đặc trưng cơ bản sau:

Thứ nhất, Trọng tài vụ việc chỉ được thành lập khi phát sinh tranh chấp và tự chấm dứt hoạt động (tự giải thể) khi giải quyết xong tranh chấp.

Thứ hai, Trọng tài vụ việc không có trụ sở thường trực, không có bộ máy điều hành và không có danh sách trọng tài viên riêng. Trọng tài viên được các bên chọn hoặc chỉ định có thể là người có tên trong hoặc ngoài danh sách Trọng tài viên của bất cứ Trung tâm Trọng tài nào.

Thứ ba, Trọng tài vụ việc không có quy tắc tố tụng dành riêng cho mình. Trọng tài vụ việc chỉ được các bên thành lập khi phát sinh tranh chấp nên quy tắc tố tụng để giải quyết tranh chấp phải được các bên thỏa thuận xây dựng. Tuy nhiên để tránh lãng phí thời gian cũng như công sức đầu tư vào việc xây dựng quy tắc tố tụng, các bên tranh chấp có thể thỏa thuận lựa chọn bất kỳ quy tắc tố tụng phổ biến nào mà thông thường là quy tắc tố tụng của các Trung tâm Trọng tài ở Việt Nam và quốc tế có uy tín.

So với Trọng tài thường trực, Trọng tài vụ việc có một số ưu thế sau:

- Có thể giải quyết một cách nhanh chóng vụ tranh chấp và ít tốn kém, bởi xét cho cùng Trọng tài vụ việc vẫn chủ yếu phụ thuộc vào ý chí của các bê tranh chấp;

- Quyền lựa chọn Trọng tài viên của các bên đương sự không bị giới hạn bởi danh sách Trọng tài viên sẵn có như hình thức Trọng tài thường trực mà có thể lựa chọn bất kỳ Trọng tài viên nào trong và ngoài danh sách Trọng tài viên của bất kỳ Trung tâm trọng Tài nào;

- Các bên tranh chấp có quyền rộng rãi trong việc xác định quy tắc tố tụng để giải quyết tranh chấp giữa các bên. Trong khi đó, ở hình thức Trọng tài thường trực, các bên chủ yếu chịu ràng buộc bởi quy tắc tố tụng của chính Trung tâm Trọng tài mà các bên đã lựa chọn.

* Trọng tài thường trực.

Theo pháp luật Việt Nam, Trọng tài thường trực được tổ chức dưới dạng các Trung tâm Trọng tài. Trung tâm Trọng tài là tổ chức phi chính phủ, có tư cách pháp nhân, có con dấu, có tài khoản riêng và trụ sở giao dịch ổn định. Các Trung tâm Trọng tài có một số đặc trưng cơ bản sau:

Thứ nhất, các Trung tâm Trọng tài thương mại là tổ chức phi chính phủ, không nằm trong hệ thống cơ quan nhà nước. Các Trung tâm Trọng tài được thành lập theo sáng kiến của các Trọng tài viên sau khi được Cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép, chứ không phải được thành lập bởi Nhà nước. Các Trung tâm Trọng tài không nằm trong hệ thống Cơ quan quản lý Nhà nước, cũng không thuộc hệ thống Cơ quan xét xử Nhà nước. Hoạt động của Trung tâm Trọng tài theo nguyên tắc tự trang trải mà không được cấp kinh phí hoạt động từ Ngân sách Nhà nước. Trọng tài viên duy nhất hoặc Hội đồng Trọng tài không nhân danh quyền lực Nhà nước mà nhân danh người thứ ba độc lập ra phán quyết.

(ảnh minh họa: Trọng tài thương mại trong giải quyết tranh chấp thương mại)

Là tổ chức phi chính phủ nhưng các Trung tâm Trọng tài vẫn luôn đặt dưới sự quản lý và hỗ trợ của Nhà nước. Nhà nước quản lý đối với các Trung tâm Trọng tài thông qua việc ban hành các văn bản pháp luật tạo cơ sở pháp lý cho việc tổ chức và hoạt động của các Trung tâm Trọng tài. Ngoài ra Nhà nước thực hiện quản lý thông qua thẩm quyền cấp, thay đổi, bổ sung hay thu hồi giấy phép thành lập, giấy đăng ký hoạt động của các Trung tâm Trọng tài,…

Trong quá trình hoạt động, các Trung tâm Trọng tài cũng cần sự hỗ trợ của Nhà nước trên nhiều phương diện. Sự hỗ trợ của Nhà nước được thể hiện: hỗ trợ chỉ định, thay đổi Trọng tài viên; hỗ trợ trong việc xem xét lại quyết định của Hội đồng Trọng tài; hỗ trợ trong việc quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời; hỗ trợ trong việc hủy hoặc không hủy quyết định Trọng tài; hỗ trợ trong việc cưỡng chế thi hành quyết định Trọng tài,…

Thứ hai, các Trung tâm Trọng tài có tư cách pháp nhân, tồn tại độc lập với nhau. Trung tâm Trọng tài là tổ chức thỏa mãn đầy đủ các điều kiện của pháp nhân, bao gồm: được thành lập hợp pháp; có cơ cấu tổ chức chặt chẽ; có tài sản độc lập với cá nhân, tổ chức và tự chịu trách nhiệm bằng tài sản đó; nhân danh mình tham gia các quan hệ một cách độc lập.

Thứ ba, tổ chức và quản lý ở các Trung tâm Trọng tài rất đơn giản, gọn nhẹ. Cơ cấu tổ chức của Trung tâm Trọng tài gồm có ban điều hành và các Trọng tài viên của trung tâm.

Thứ tư, mỗi Trung tâm Trọng tài tự quyết định về lĩnh vực hoạt động và có quy tắc tố tụng riêng.

Thứ năm, hoạt động xét xử của Trung tâm Trọng tài được tiến hành bởi các Trọng tài viên của trung tâm.

Ưu điểm của phương thức Trọng tài thương mại

Thứ nhất, phán quyết của Trọng tài thương mại có tính chung thẩm: đa số các quyết định của Trọng tài không bị kháng cáo, chỉ trừ trường hợp một bên trong tranh chấp yêu cầu và có một trong các căn cứ quy định tại khoản 2 Điều 68 Luật Trọng tài thương mại thì quyết định của Trọng tài bị hủy theo quyết định của Tòa án.

Thứ hai, các quyết định Trọng tài được công nhận quốc tế thông qua một loạt các Công ước quốc tế được ký kết, đặc biệt là Công ước New York năm 1958 về thi hành quyết định Trọng tài nước ngoài.

Thứ ba, cơ quan Trọng tài hoàn toàn trung lập, các Trọng tài viên có trình độ chuyên môn cao. Để trở thành Trọng tài viên thì cá nhân phải đáp ứng những điều kiện mà pháp luật quy định.

Thứ tư, Trọng tài  mang tính linh hoạt, đảm bảo tốt hơn quyền tự định đoạt của các bên. Nghĩa là các bên có quyền tự lựa chọn hình thức tổ chức Trọng tài cũng như Trọng tài viên, có thể lựa chọn địa điểm, thời gian sao cho thuận tiện đối với mỗi bên, nhờ đó các bên được chủ động hơn.

Thứ năm, Trọng tài thương mại mang tính bí mật: các phiên họp giải quyết tranh chấp của Trọng tài không được tổ chức công khai và chỉ có các bên tranh chấp nhận được quyết định. Đây là một ưu điểm lớn của Trọng tài thương mại khi giải quyết các tranh chấp liên quan đến bí mật kinh doanh.

Thứ sáu, giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài giúp các bên tiết kiệm được chi phí và thời gian hơn so với Tòa án. Trọng tài có thể tiến hành trong vòng vài tuần hoặc vào tháng nếu các bên mong muốn. Trong hợp đồng với tổ chức Trọng tài, các bên có thể thỏa thuận giới hạn thời gian cần thiết để đưa ra quyết định Trọng tài.

Nhược điểm của phương thức Trọng tài thương mại

Thứ nhất, các Trọng tài viên có thể gặp khó khăn trong quá trình điều tra, xác minh, thu thập chứng cứ và triệu tập người làm chứng. Bởi phạm vi quyền của họ chỉ là “yêu cầu”, còn việc cung cấp chứng cứ hay không hoàn toàn phụ thuộc vào ý chí tự nguyện của các bên được yêu cầu.

Thứ hai, Trọng tài phải phụ thuộc hoàn toàn vào thiện chí của các bên. Nếu một bên không có thiện chí thì quá trình tố tụng sẽ có nguy cơ bị trì hoãn và nhiều khi không thể thành lập được Hội đồng Trọng tài bởi vì không có quy tắc tố tụng nào được áp dụng và không có tổ chức nào tiến hành giám sát việc tiến hành Trọng tài và các Trọng tài viên. Vì vậy, kết quả phần lớn phụ thuộc vào việc tiến hành tố tụng và khả năng kiểm soát quá trình tố tụng của Trọng tài viên.

Thứ ba, hình thức Trọng tài quy chế có một nhược điểm đó chính là tốn kém nhiều chi phí. Rõ ràng giải quyết tranh chấp tại Trọng tài quy chế,ngoài việc phải trả thù lao chi phí cho các Trọng tài viên, các bên còn phải trả thêm các chi phí hành chính để nhận được sự hỗ trợ của các Trung tâm Trọng tài.

Trên đây là các nội dung tư vấn của Luật Huy Thành về Trọng tài thương mại để Quý Khách hàng tham khảo. Các vấn đề khác cần tham vấn hoặc hỗ trợ pháp lý, đề nghị Quý Khách hàng liên hệ với Luật Huy Thành qua Tổng đài tư vấn pháp luật miễn phí 1900 6179 hoặc qua mobile để yêu cầu dịch vụ của Luật sư Nguyễn Văn Thành - Luật sư Giỏi tại Hà Nội: 0909 763 190.

Bạn tham khảo bài viết liên quan TẠI ĐÂY